Η εξάπλωση των Τούρκων και οι τελευταίες προσπάθειες για ανάσχεσή τους

View more presentations or Upload your own.

Οι εξελίξεις στις ραψωδίες Κ, Λ, Μ, Ν, Ξ, Ο της Ιλιάδας

View more presentations or Upload your own.

ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΛΕΝΗ

Β ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ

ΣΤΙΧΟΙ: 588-1219

5^η ΣΚΗΝΗ – ΣΤΙΧΟΙ:1138-1219

ΣΤΟΧΟΙ

• Η κατάστρωση του σχεδίου σωτηρίας των ηρώων και η συμβολή του καθενός στο σχέδιο απόδρασης.
• Η περιγραφή του «ήθους» του σχεδίου.
• Οι αντιλήψεις για τη γυναίκα που εκφράζονται και πως ο Ευριπίδης χειρίζεται το θέμα αυτό.
• Προβληματισμός για τη «νομιμότητα» του δόλου ως μέσου σωτηρίας.

 

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ

ΣΤΙΧΟΙ:1138-1139: Παρέμβαση του Χορού

Ο Χορός με τη θυμοσοφία του αποφαίνεται: Η σωτηρία συμπορεύεται πάντα με το δίκιο. Με αυτό τον τρόπο επικροτεί την απόφαση της Θεονόης και ταυτόχρονα, με τέτοιου είδους αποφθέγματα, αναδεικνύει τον ποιητή σε «από σκηνής φιλόσοφο».

ΣΤΙΧΟΙ:1140-1192: Το σχέδιο σωτηρίαςΣτη συνέχεια αρχίζει ο διάλογος Ελένης-Μενέλαου. Οι δύο σύζυγοι αναζητούν εναγωνίως τρόπο σωτηρίας. Ο Μενέλαος προτείνει δύο ανέφικτες λύσεις :α) να φύγουν με αμάξι και β) να σκοτώσει το Θεοκλύμενο. Τις προτάσεις του απορρίπτει η Ελένη με τεκμηριωμένες απαντήσεις: τα αμάξια αδιέξοδη λύση, αφού δεν γνωρίζουν τον άγνωστο τόπο, ο θάνατος του Θεοκλύμενου ανόητος και άδικος για τη Θεονόη που τους βοήθησε, το καράβι του Μενέλαου δεν υπάρχει. Έτσι αναλαμβάνει η Ελένη το σχέδιο δράσης, ενώ ο Μενέλαος μεταβάλλεται σε πειθήνιο όργανο της ευφυίας και της επινοητικότητάς της. Το σχέδιο σωτηρίας στηρίζεται σε μια πλεκτάνη και περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

- Θάνατος Μενέλαου

- Θρήνος Ελένης (θα συγκινήσει και θα πείσει τον Θεοκλύμενο)

- Ανάγκη-επιθυμία θαλάσσιας ταφής του Μενέλαου

- Ανάγκη χρησιμοποίησης πλοίου

- Ταφικές συνήθειες Ελλήνων (θαλάσσια ταφή για όσους πνίγηκαν στη θάλασσα)

- Ο Μενέλαος και οι σύντροφοί του θα γίνουν η συνοδεία (οι ακόλουθοι) της Ελένης στα ταφικά έθιμα

ΣΤΙΧΟΙ:1193-1219: Εφαρμογή του σχεδίου-Ευχές στους θεούς

Προς το παρόν ο Μενέλαος μένει στον τάφο για να είναι προστατευμένος σε περίπτωση εκδήλωσης θυμού του Θεοκλύμενου.

Ο κουρελής Μενέλαος (δραματικός ρόλος ρακοφορίας: χρησιμοποιείται έξυπνα από την Ελένη για να προωθηθεί η δράση του έργου)

θα είναι αυτός που πληροφορεί για τον  θάνατο του Μενέλαου.

Η ίδια μπαίνει στο παλάτι. Θα φορέσει μαύρα ρούχα, θα κόψει τα μαλλιά της σε ένδειξη πένθους, θα χαράξει τα μάγουλά της με τα νύχια της σαν μοιρολογίστρα (πολιτιστικά στοιχεία) Ένα τέτοιο σκηνικό θα προετοιμάσει την εξαπάτηση του βασιλιά. Πριν μπει στο παλάτι προσεύχεται στην Ήρα (Η Ήρα, σύζυγος του Δία, θεά του γάμου που πρέπει να προστατεύσει τον γάμο Ελένης και Μενέλαου) και στην Αφροδίτη (αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος της επίκλησής της προς αυτή, χρησιμοποιώντας την αρχή της ανταπόδοσης: όταν οι αρχαίοι ζητούν στην προσευχή τους μια χάρη από τους θεούς υπενθυμίζουν τι έχουν προσφέρει οι ίδιοι σε αυτούς (θυσίες, αφιερώματα, κλπ). Έτσι, η Ελένη υπενθυμίζει στην Αφροδίτη ότι χάρη σ’ αυτήν κέρδισε το βραβείο ομορφιάς).

 

Ήθος προσώπων

·        Μενέλαος

Ο Μενέλαος δεν έχει να προτείνει εφικτή λύση

-         φέρεται με βιασύνη και επιπολαιότητα-αποδεικνύεται άνθρωπος ρηχός και παρορμητικός

-         τα έχει κάπως χαμένα

-         τελικά εκτελεί ό,τι προτείνει η Ελένη και γίνεται άβουλο όργανό της

-         η στάση του έρχεται σε αντίθεση με το αντρικό ηρωικό ήθος, για το οποίο καυχιόταν προηγουμένως

      -    όλα τα παραπάνω στοιχεία δεν ταιριάζουν σε μια συγκροτημένη  

        Προσωπικότητα που θέλει να παίξει ηγετικό ρόλο

·        Ελένη 

-         Η Ελένη αρχικά φέρνει τεκμηριωμένες αντιρρήσεις στον Μενέλαο

-         Παρουσιάζει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο φυγής

-         Διαφαίνεται η δύναμη της λογικής την οποία διαθέτει (δε δρα παρορμητικά και επιπόλαια)

-         Αντίθετα παρουσιάζεται συγκροτημένη με σαφή γνώση των συνθηκών και δρα έξυπνα, πονηρά και υπολογισμένα.

-         Χρησιμοποιεί το ψέμα (δόλο) για την εξαπάτηση του Θεοκλύμενου, αποδεικνύοντας το πόσο ευφυής και ευρηματική είναι

-         Καθοδηγητικός ο ρόλος της γυναίκας-Ελένης

-         όλα τα παραπάνω στοιχεία αναδεικνύουν τη σταθερότητα του

ήθους της

Ειρωνική μέθοδος

«Αν σκέφτονται σωστά οι γυναίκες, άκου»: ο Ευριπίδης καταρρίπτει το μύθο «περί του ασθενούς φίλου», στερεότυπο των ανδροκρατούμενων κοινωνιών, που θέλει τις γυναίκες ικανές μόνο για τεκνοποίηση και πιστή εκτέλεση ανδρικών εντολών. Ξεσκεπάζει κοινωνικές προκαταλήψεις (φαίνεσθαι), αποκαλύπτει την αλήθεια (είναι).

ΗΡΑ

Ο δόλος ως μηχανή σωτηρίας – ο ρόλος των Θεών

Οι δυο ήρωες, θύματα οι ίδιοι του δόλου των θεών, χρησιμοποιούν το δόλο, μοναδικό όπλο που διαθέτουν για να σωθούν και να δικαιωθούν. Ο δόλος των ανθρώπων, ένα πλέγμα από αλήθειες και ψέματα, αποκαθιστά την ισορροπία-αλήθεια ενάντια στο δόλο των θεών. Θεός και τύχη υποχωρούν μπροστά στην πρωτοβουλία-αυτενέργεια (ευβουλία) του ανθρώπου.

ΑΦΡΟΔΙΤΗ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Πως λειτουργεί η στιχομυθία σ’ αυτή τη σκηνή;

2. Ποιες αντιρρήσεις διατυπώνει η Ελένη στο σχέδιο του Μενέλαου;    Τις θεωρείτε ισχυρές και γιατί;

3. Τι εκφράζει η Ελένη με το στίχο 1164: «Ας πάψουν οι θεοί τα βάσανά μου»;

4. Να περιγράψετε τη συναισθηματική κατάσταση της Ελένης με βάση το περιεχόμενο των στίχων 1198-1219.

ΑΡΧΑΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 9 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Oι σταυροφορίες, η περίοδος της Λατινοκρατίας και τα ελληνικά κράτη

View more presentations or Upload your own.

ΕΝΟΤΗΤΑ 8 ΑΡΧΑΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ

Ο νέος από την μικρή πόλη της Σικελίας σώζει τον πατέρα του και ευχαριστεί τους θεούς……

- Ω!!! Μα τους θεούς μου τι γίνεται εδώ; Γιατί τρέχουν όλοι αυτοί και φωνάζουν ΒΟΗΘΕΙΑ, ΒΟΗΘΕΙΑ…  Για να δω από το παράθυρό μου. Αμάν! Τι πύρινο ποτάμι είναι αυτό που έχει περικυκλώσει όλη την πόλη; Πρέπει να βγω γρήγορα από το σπίτι.

(Βοήθεια, Βοήθεια! )

-Τι φωνή είναι αυτή;

(Βοήθεια, Βοήθεια! )  

-Α! Ο πατέρας μου έχει εγκλωβιστεί. Πρέπει να τον σώσω! Πατέρα, είσαι καλά; Κάτσε να σε βοηθήσω.                                

-Ωχ! Χτύπησα το πόδι μου  και δεν μπορώ να περπατήσω γιέ μου.

-Μην ανησυχείς πατέρα θα σε πάρω εγώ στους ώμους μου. Κρατήσου γερά γιατί άμα δεν βγούμε έξω από το σπίτι θα καούμε ζωντανοί.                                                                                                                                                                                       

( Η πύρινη λάβα του ηφαιστείου της Αίτνας καίει τα πάντα στο πέρασμά της. Ο νέος ανησυχεί γιατί δεν υπάρχει έξοδος διαφυγής. Αισθάνεται κουρασμένος, οι δυνάμεις του τον έχουν εγκαταλείψει. Απεγνωσμένα αναζητά τη σωτηρία. Ξαφνικά όμως γίνεται κάτι αναπάντεχο…)

 -Πατέρα κοίτα!!! Η λάβα άλλαξε πορεία. ΣΩΘΗΚΑΜΕ!!! Οι θεοί είναι μαζί μας . Δεν μας εγκατέλειψαν. Ας τους ευχαριστήσουμε για το δώρο της ζωής που μας χάρισαν.

-Τους χρωστάμε μεγάλη ευγνωμοσύνη παιδί μου, αλλά αν δεν ήσουν εσύ, εγώ ο ανήμπορος γέρος….

-Πατέρα ,μη λες τίποτα. Είσαι αυτός που με έφερε στη ζωή. Σου οφείλω πολλά και αυτό ήταν μια μικρή ανταμοιβή για όσα έχεις κάνει για μένα μέχρι τώρα.

Άλλωστε η οικογένεια είναι ένας δυνατός δεσμός που ό,τι και αν γίνει, κανένας δεν μπορεί να τον σπάσει.

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΑΡΓΥΡΙΟΥ

                                                   

Ο νέος  μετά την έκρηξη του ηφαιστείου συνομιλεί με γείτονες που πανικόβλητοι τρέχουν να σωθούν. Εκείνος όμως είναι αποφασισμένος να σώσει τον πατέρα του………

Τίμων: Τι θόρυβος ήταν αυτός; Τι βλέπω; Το ηφαίστειο εξερράγει! Πάμε να φύγουμε!

Απολλώνιος: Ναι τρέξε γρήγορα πριν καούμε ζωντανοί. Αλκέτα τι κάθεσαι; Δεν βλέπεις τι γίνεται;

Αλκέτας: Παιδιά που πάτε; Μόνο τον εαυτό σας σκέφτεστε; Δεν πρέπει να φύγουμε έτσι πρέπει να πάμε να σώσουμε και τους άλλους ανθρώπους και κυρίως αυτούς που είναι ανήμποροι. Ο άνθρωπος πρέπει να βοηθάει τους συνανθρώπους του.

Τίμων: Αλκέτα τι λες; Αν δεν φύγουμε αμέσως θα πεθάνουμε και μάλιστα με φρικτό θάνατο. Τρέξε να γλιτώσεις τη ζωή σου!

Απολλώνιος: Αλκέτα έχει δίκαιο ο Τίμων. Πρέπει να βιαστούμε!

Αλκέτας:  Όχι παιδιά, εγώ δεν φεύγω έτσι. Πρέπει να πάω να σώσω τον ανήμπορο πατέρα μου. Κανονικά και εσείς το ίδιο πρέπει να κάνετε, πρέπει να βοηθήσετε αυτούς που δεν μπορούν να σωθούν μόνοι τους.

Απολλώνιος: Καλά, καλά, κάτσε εδώ εσύ να καείς ζωντανός και να  φλυαρείς άσκοπα. Εμείς πάντως φεύγουμε. Γεια σου Αλκέτα και καλή τύχη!

Αλκέτας:  Ωχ! Όχι! Πρέπει να βιαστώ! Πρέπει να πάω να σώσω τον πατέρα μου. Βιαστείτε ποδαράκια μου, πρέπει να τον προλάβω. Ουφ! Επιτέλους έφτασα. Πατέρα σήκω πρέπει να φύγουμε τώρα! Η λάβα μας περικυκλώνει, η φωτιά πλησιάζει!

Πατέρας: Τι κάνεις εδώ γιε μου; Τρέξε, τρέξε να σωθείς και άσε με εμένα.

Αλκέτας:  Πατέρα τι λες; Εγώ ήρθα να σε σώσω και δεν φεύγω από δω αν δεν γλιτώσουμε και οι δυο. Έλα να σε ανεβάσω στους ώμους μου και να φύγουμε.

Πατέρας: Αχ παιδί μου σε ευχαριστώ  πολύ! Οι θεοί πάντα να σε προστατεύουν!

Αλκέτας:  Μην με ευχαριστείς πατέρα, εγώ πρέπει να σε ευχαριστήσω που μου έδωσες ζωή.

Πατέρας: Κουράστηκες γιε μου; Έλα κατέβασέ με και τρέξε εσύ να σωθείς. Εγώ είμαι γέρος πια και έχω ζήσει  τη ζωή μου. Τώρα εσύ είσαι η συνέχειά μου. Είσαι νέος και θα τα καταφέρεις, ενώ εγώ σε καθυστερώ.

Αλκέτας:  Κουράστηκα , αλλά το μόνο που σκέφτομαι τώρα είναι ότι πρέπει να τα καταφέρουμε. Αχ ποδαράκια μου βιαστείτε! Λίγο ακόμα και θα σωθούμε! Ακόμα λίγο! Ουφ, δεν αντέχω άλλο! Κάνε κουράγιο πατέρα! Επιτέλους φτάνουμε στη θάλασσα! Πατέρα, οι θεοί μας βοήθησαν!

Πατέρας: Γιέ μου, οι θεοί πάντα βοηθούν τους ενάρετους ανθρώπους κι εσύ είσαι ένας από αυτούς γιατί δεν εγκατέλειψες το γέροντα γονιό σου.

 Από την μαθήτρια της Γ΄ γυμνασίου Μαριλένα Λούσκα

ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΛΕΝΗ

Β ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ

ΣΤΙΧΟΙ: 588-1219

4^η ΣΚΗΝΗ – ΣΤΙΧΟΙ:1043-1137

Β΄ΕΝΟΤΗΤΑ

ΣΤΟΧΟΙ

• Αξιολόγηση του λόγου του Μενέλαου ως προς τη μορφή, το περιεχόμενο και τη λειτουργία του και σκιαγράφηση του ήθους του.
• Σύγκριση των δύο ρήσεων (Ελένης –Μενέλαου)
• Η μεταστροφή της Θεονόης και σημασία της τελικής απόφασης για την εξέλιξη της υπόθεσης του έργου.

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ

ΣΤΙΧΟΙ: 1043-1045: Η παρέμβαση του Χορού

H συµβατική παρεµβολή του Xορού διαχωρίζει τη ρήση της Eλένης από τη ρήση του Mενέλαου και υπογραµµίζει το ρητορικό χαρακτήρα της σκηνής, που θυµίζει «αγώνα λόγων».

ΣΤΙΧΟΙ:1046-1098: Η «ρήση»-ικεσία του Μενέλαου

Ο λόγος του δε μοιάζει σε τίποτα με την ικεσία της Ελένης. Ο Μενέλαος μιλάει αντρίκεια και απαιτεί τη γυναίκα του από τη Θεονόη. Δεν καταφεύγει σε λόγια ικετευτικά προς τη μάντισσα, αλλά απευθύνεται στο νεκρό Πρωτέα και γονατίζει μπροστά στον τάφο. Ζητάει απ’ αυτόν την Ελένη, γιατί η κόρη του βασιλιά της Αιγύπτου δε θα ήθελε να κακολογείται ο νεκρός πατέρας της. Κάνει έκκληση στον Άδη για να του δώσει πίσω αυτούς που πέσανε για χάρη του στην Τροία (ρητορική υπερβολή). Στο τέλος του λόγου του δηλώνει ότι κανείς δε θα πάρει την Ελένη. Ή θα την οδηγήσει μαζί του στη Σπάρτη ή θα πάνε και οι δυο μαζί στον Άδη.

ΣΤΙΧΟΙ: 1099-1100: Ο Χορός ζητά από τη Θεονόη να ακούσει τους λόγους και των δύο συζύγων και να πάρει μια απόφαση που θα είναι αρεστή σε όλους, δηλώνοντας έτσι τη συμπαράστασή του στο ζευγάρι.

ΣΤΙΧΟΙ: 1101-1137: Η τελική απόφαση της Θεονόης

Η αναφορά της Ελένης στο δίκαιο, στην ευσέβεια και τη θέληση του πατέρα της και η απειλή του Μενέλαου για πιθανή αυτοχειρία οδήγησαν στην ανατροπή της αρχικής απόφασης της Θεονόης. Έτσι αποφασίζει να αποκρύψει από το Θεοκλύμενο την παρουσία του Μενέλαου. Αρνείται να υπερασπιστεί τον άδικο αδερφό της και δηλώνει ότι θα συνεχίσει τη δίκαιη κληρονομιά του πατέρα της. Παράλληλα ακολουθεί τη θέληση της Ήρας και απορρίπτει την άποψη της Αφροδίτης με την οποία δεν έχει τίποτε κοινό. Προτού αποχωρήσει ζητά από τους δύο συζύγους να αναζητήσουν ένα σχέδιο διαφυγής και να προσευχηθούν στις δύο θεές. Ταυτόχρονα εκφράζει την ελπίδα ότι με την πράξη της αυτή ίσως ο αδερφός της γίνει καλύτερος.

Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ

Με βασικό επιχείρημα το «δίκαιο της απόδοσης», η ρήση του επαναλαμβάνει τα επιχειρήματα της Ελένης, ενισχυμένα με ηθικές αξίες καθολικής αποδοχής: το σεβασμό του ξένου, των γονέων και των νεκρών, το αντρίκειο θάρρος, την τιμή, τη συζυγική πίστη.

Η διαφορά των δύο λόγων βρίσκεται στον τόνο και στο ύφος. Η ρήση της Ελένης είναι μια θερμή παράκληση με κυρίαρχο το συναισθηματικό στοιχείο και στόχο να συγκινήσει, ενώ η ρήση του Μενέλαου μια σθεναρή απαίτηση αποκατάστασης του δικαίου, με αγέρωχο ύφος, αλαζονεία και σαρκαστικό, επιθετικό τόνο. Με την υπερβολή του ρητορική και τους πολλούς πλατειασμούς για τη δική του ανδρεία απέχει πολύ από τη γεμάτη συγκίνηση ικεσία της Ελένης. Τελικός του βέβαια στόχος είναι να φορτώσει ενοχές τη Θεονόη.

Θεονόη (Σ. Φόρτωμα, Eταιρεία Θεάτρου «H άλλη πλευρά», 2004, σκην. Ά. Mιχόπουλος)

«Αγώνες λόγων» 

Με τη Θεονόη στο ρόλο του δικαστή-κριτή, οι δύο ήρωες υπερασπίζονται το δίκιο τους διεκδικώντας ευνοϊκή γι’ αυτούς απόφαση. Ο Χορός, στην πρώτη του παρέμβαση λειτουργεί ως πρόεδρος που συντονίζει τη συζήτηση, αλλά και – συναισθηματικά ταυτισμένος με την Ελένη – ως   συνήγορος υπεράσπισης. Στη δεύτερη παρέμβασή του κρατά αποστάσεις, θυμίζοντας το ακροατήριο-κοινή γνώμη, που παρακολουθεί, δεν επεμβαίνει, αλλά ελέγχει /σχολιάζει εκ των υστέρων την τελική κρίση. Στην ουσία όμως δεν υπάρχουν αντιτιθέμενες απόψεις και οι δύο ρήσεις κινούνται παράλληλα με τον ίδιο στόχο και το ίδιο βασικό επιχείρημα.

Η πολιτική αλληγορία

Πίσω από την Ελένη κρύβεται το πλέον αμφιλεγόμενο πολιτικό πρόσωπο του 5ου αιώνα, ο Αλκιβιάδης, ο οποίος υφίσταται την κατακραυγή και το μίσος των συμπατριωτών του που τον θεωρούν υπεύθυνο για την πανωλεθρία στη Σικελία και προδότη, επειδή κατέφυγε στη Σπάρτη. Όπως η Ελένη επικαλείται το δόλο των θεών, ο Αλκιβιάδης θα μπορούσε να επικαλεστεί είτε το δόλο των πολιτικών του αντιπάλων, είτε τις  θεϊκές βουλές και να ελπίζει σε επιστροφή και αποκατάσταση του ονόματός του, καθώς εξόριστος νοσταλγεί την Αθήνα με τα αξιώματα και τις τιμές του παρελθόντος.

Θεονόη (I. Tσιριγκούλη, Θέατρο του Nότου, 1996, σκην. Γ. Xουβαρδάς)

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΝΟΗΣ

Η 4^η σκηνή αρχίζει και τελειώνει με τη Θεονόη. Αποτελεί ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον θεατρικό δημιούργημα, γιατί αν και δε μετέχει στην εξέλιξη της υπόθεσης, την επηρεάζει όμως δραστικά. Ο Ευριπίδης τοποθετεί την εμφάνιση και τη θεατρική της δράση μέσα σε ένα ιδιαίτερα μυστηριακό περιβάλλον. Βασικά χαρακτηριστικά της ο θεόπνευστος και ο ανθρώπινος χαρακτήρας της. Επιλέγοντας το δίκαιο όμως βρίσκεται πιο κοντά στους ανθρώπους. Αντιπαρέρχεται την αδικία και ανοίγει το δρόμο της σωτηρίας στους δύο συζύγους, αποκαθιστώντας την ηθική ισορροπία.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Ο Μενέλαος επιλέγει διαφορετική τακτική από την Ελένη, για να μεταπείσει τη Θεονόη. Να δικαιολογήσετε αυτή τη διαφοροποίηση.

2. Με ποια επιχειρήματα η Θεονόη δικαιολογεί την απόφασή της;

3. Από πού φαίνεται η εμπιστοσύνη του Ευριπίδη στην ανθρώπινη λογική;

4. Ποια συναισθήματα προκαλεί στους θεατές η απόφαση της Θεονόης;

4. Ποια συναισθήματα προκαλεί στους θεατές η απόφαση της Θεονόης;