Σάββατο 2 Νοεμβρίου 2013

ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΛΕΝΗ

Α ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ

2η ΣΚΗΝΗ – ΣΤΙΧΟΙ: 495-541


ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ

Στις φωνές του Μενέλαου ανταποκρίνεται η Γερόντισσα, η θυρωρός του ανακτόρου. Προβάλλει από τη μεσαία πύλη. Συνήθως είναι παχιά ή λιγνή με σιμή μύτη. Ο ρόλος της Γερόντισσας εξυπηρετεί την εξέλιξη της υπόθεσης του μύθου. Διαθέτει πείρα ζωής, είναι φιλική προς την Ελένη κι έτσι αποκρύπτει από το Θεοκλύμενο την άφιξη του Μενέλαου.


ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ

  • ΣΤΙΧΟΙ: 495-527: Αποπομπή Μενέλαου από τη Γερόντισσα.
Η Γερόντισσα ρωτάει το Μενέλαο ποιος είναι και προτού ακούσει την απάντηση κλείνει το λόγο της με απειλές: ‘στον τόπο που έφτασες σκοτώνουν τους Έλληνες’. Ο Μενέλαος την αντιμετωπίζει ήρεμα , όπως ταιριάζει στην ηλικία της. Αυτή όμως επιμένει να φύγει. Ακολουθεί στιχομυθία η ποία διεξάγεται με ένταση και αλληλοσπρωξίματα. Ο Μενέλαος παρά τις απειλές της επιμένει και κάποια στιγμή θυμάται τον ξακουστό στρατό του. Σιγά –σιγά αποκαλύπτει την ταυτότητά του. Η ανάμνηση της «παλιάς» ευτυχίας του συνοδεύεται με δάκρυα, στα οποία η Γερόντισσα υποχωρεί και παρέχει τις πρώτες πληροφορίες. Η χώρα στην οποία ναυάγησε είναι η Αίγυπτος. Βρίσκεται μπροστά στον τάφο του βασιλιά Πρωτέα. Τώρα βασιλιάς είναι ο γιός του Θεοκλύμενος, ο οποίος σκοτώνει τους Έλληνες που φτάνουν στην Αίγυπτο. Έκπληκτος ο Μενέλαος ρωτάει για την επικίνδυνη αυτή συνήθεια.


  • ΣΤΙΧΟΙ: 528-541: Αναφορά στην παρουσία της Ελένης.
Η Γερόντισσα είναι αποκαλυπτική. Η Ελένη είναι η αιτία της αγριότητας του Θεοκλύμενου. Η έκπληξη του Μενέλαου είναι άμεση. Οι ερωτήσεις διαδέχονται η μία την άλλη. Η Γερόντισσα επιβεβαιώνει: ‘η Ελένη , η κόρη του Τυνδάρεω από τη Σπάρτη, βρίσκεται στην Αίγυπτο’ Ο Μενέλαος ρωτάει από πού ήρθε και πότε. Εκείνη του απαντά από την Σπάρτη, από την αρχή του Τρωικού πολέμου. Η σύγχυση του Μενέλαου είναι μεγάλη. Αναρωτιέται αν έκλεψαν την Ελένη από τη σπηλιά και πότε. Το μοτίβο της πραγματικής Ελένης και του ειδώλου επανέρχεται. Ο λόγος τη Γερόντισσας κλείνει όπως άνοιξε με την προτροπή «φύγε». Επαναλαμβάνει ότι ο ξένος κινδυνεύει και θέλει να τον σώσει. Ο Μενέλαος μένει μόνος στη σκηνή, καθώς η Γερόντισσα αποσύρεται στο εσωτερικό των ανακτόρων.

ΠΡΟΣΩΠΑ

ΜΕΝΕΛΑΟΣ: Δε θυμίζει σε τίποτα τον ομηρικό ήρωα. Αποπέμπεται με απειλές και σπρωξιές. Θρηνεί, όταν συγκρίνει τον προηγούμενο θρίαμβό του με την τωρινή αθλιότητα. Όταν μαθαίνει για την παρουσία της Ελένης αρχικά νιώθει έκπληξη, αμηχανία και στη συνέχεια βρίσκεται σε σύγχυση.
ΤΡΑΓΙΚΟ – ΔΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ
Η σκηνή ενώ φαίνεται κωμική, στην ουσία είναι βαθύτατα τραγική. Η μετάπτωση από την ευτυχία στη δυστυχία, τα λογικά αδιέξοδα, η σύγχυση και η αμφιβολία του ήρωα ενέχουν τραγικότητα, τον διχάζουν και τον συντρίβουν, ιδιαίτερα στο σημείο εκείνο όπου πληροφορείται την ύπαρξη του «ειδώλου» της Ελένης στην Αίγυπτο.
Ο δραματικός διάλογος (στιχομυθία), αλλά και η δραματική ένταση που τον ακολουθεί (με αλληλοσπρωξίματα, επιφωνήσεις, ερωτήσεις), φορτίζουν ακόμη περισσότερο τη συγκεκριμένη σκηνή.

ΓΕΡΟΝΤΙΣΣΑ: Μια απλή ,υποταγμένη γυναίκα, που υπηρετεί πιστά τον αφέντη της. Εκτελεί τις αποφάσεις του χωρίς να τις αξιολογεί, γι’ αυτό και διώχνει το Μενέλαο από το παλάτι. Παράλληλα αποτελεί μοντέλο κατώτερου κοινωνικά και πνευματικά ανθρώπου, ο οποίος όταν αποκτήσει κάποια αρμοδιότητα, αισθάνεται ότι έχει και εξουσία απέναντι στους άλλους. Γίνεται σκληρή, αν και φοβάται περισσότερο μήπως δεν κάνει σωστά τη δουλειά της και αυτό έχει συνέπειες για την ίδια. Παρ’ όλα αυτά έχει ευαισθησίες και αδυναμίες, γι’ αυτό αποκαλύπτει στο Μενέλαο τους κινδύνους που διατρέχει.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΓΕΡΟΝΤΙΣΣΑΣ: Ο Ευριπίδης επιλέγει ως θυρωρό των ανακτόρων μια γυναίκα γερασμένη και αδύναμη και όχι κάποιο φρουρό στρατιώτη (εξυπηρέτηση θεατρικής οικονομίας). Αν ήταν άντρας ίσως  η σκηνή εξελισσόταν διαφορετικά, πιθανόν κατέληγε σε βίαιη σύγκρουση, με απρόβλεπτες συνέπειες για την εξέλιξη του μύθου. Επίσης ο Μενέλαος δε θα έπαιρνε τις απαραίτητες πληροφορίες και δε θα γινόταν η αποκάλυψη ότι στην Αίγυπτο βρίσκεται η Ελένη. Τέλος δε θα αποκαλυπτόταν το ήθος του Μενέλαου, του ( δείχνει σεβασμό προς τη Γερόντισσα, αν κι εκείνη τον εξευτελίζει), αλλά και
η ανώτερότητα των Ελλήνων έναντι των απολίτιστων βαρβάρων που δε σέβονται τον ιερό θεσμό της φιλοξενίας.


ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΑΤΩΝ

Έκπληξη από τις αντιδράσεις της Γερόντισσας και του Μενέλαου (βαναυσότητα – συμπάθεια Γερόντισσας / κωμική η συμπεριφορά του Μενέλαου). Πικρία για τον ξεπεσμό του ομηρικού ήρωα. Από την άλλη όταν οι πληροφορίες που είναι ήδη γνωστές στους θεατές αφήνουν εμβρόντητο το Μενέλαο (τραγική ειρωνεία) , οι θεατές κατανοούν το τραγικό αδιέξοδο και τη σύγχυσή του. Λυπούνται τον ήρωα που σύρεται από τη μία συμφορά στην άλλη και υποφέρει χωρίς να φταίει. Με τα τελευταία μάλιστα λόγια της Γερόντισσας, ο φόβος για την τύχη του ήρωα διακατέχει τις ψυχές των θεατών

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Πώς εξελίσσεται η συναισθηματική κατάσταση του Μενέλαου στη σκηνή με τη Γερόντισσα;
2. Ποιοι παράγοντες ρυθμίζουν τη συμπεριφορά της Γερόντισσας απέναντι στο Μενέλαο;
3. Ποιο στίχο θεωρείτε σημαντικό από δραματική άποψη και γιατί;
4.Γιατί Ο Ευριπίδης προτίμησε γυναίκα αντί για άνδρα; Τι προσφέρει αυτό στο έργο;
5. Τελικά ο Μενέλαος αποτελεί τραγικό ή κωμικό πρόσωπο; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.
6. Να σχολιάσετε το στίχο 507: «Τους ναυαγούς κανείς δεν τους πειράζει».

ΜΕΝΕΛΑΟΣ - ΓΕΡΟΝΤΙΣΣΑ ΣΕ ΚΟΜΙΚ





  


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου