Τετάρτη 27 Νοεμβρίου 2013

ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΛΕΝΗ

Β ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ – ΣΤΙΧΟΙ: 588-1219

2η ΣΚΗΝΗ ΣΤΙΧΟΙ:659-837

ΣΤΟΧΟΙ
  • Η αναγνώριση των δύο συζύγων ως έκφραση συναισθημάτων (ηρώων, Χορού, Αγγελιαφόρου , θεατών)
  • Η κίνηση προς τα πίσω, προς το παρελθόν
  • Η κίνηση προς το εμπρός, προς το μέλλον

Α΄ενότητα:659-723

ΣΤΟΧΟΙ
  • Η σκηνική παρουσία του Αγγελιαφόρου και ο διπλός του ρόλος
  • Ο προσδιορισμός του ρόλου της αντίθεσης αναφορικά με την πορεία προς την αλήθεια και τη γνώση

ΠΡΟΣΩΠΑ: Ελένη-Μενέλαος-Αγγελιαφόρος –Χορός

ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ: Τη στιχομυθία Ελένης-Μενέλαου διακόπτει η είσοδος του Αγγελιαφόρου. Μπαίνει από τη δεξιά πάροδο και κινείται γρήγορα προς το Μενέλαο.
Γενικά στο αρχαίο θέατρο οι άγγελοι μεταφέρουν στη σκηνή όσα γίνονται μακριά από αυτή και έχουν σχέση με την υπόθεση. Έτσι ο ποιητής αποκαθιστά την ενότητα του τόπου. Αντί δηλαδή να μεταφέρει τη δράση από τόπο σε τόπο, τα εκτός σκηνής γεγονότα παριστάνονται με αγγελικές ρήσεις.
Ο Αγγελιαφόρος είναι κι αυτός ναυαγός, ανάλογης εμφάνισης και ενδυμασίας με το Μενέλαο. Είναι επιπλέον μεγάλης ηλικίας όπως θα δούμε παρακάτω.
Γενικά οι Αγγελιαφόροι προέρχονται από χαμηλά κοινωνικά στρώματα και είναι ανώνυμοι. Θεωρούνται πρόσωπα περιθωριακά και συνήθως δε συμμετέχουν στη δράση.
Άγγελος: περιγραφή γεγονότων που έγιναν σε άλλο χώρο.
Εξάγγελος: περιγραφή γεγονότων που έγιναν μέσα στο παλάτι.
Aγγελιαφόρος (K. Mατσάκας, K.Θ.B.E., 1982, σκην. A. Bουτσινάς)


ΣΤΙΧΟΙ:659-686: Η αγγελική ρήση – Η εξαφάνιση του ειδώλου
Ο Αγγελιαφόρος αναζητεί εναγωνίως το Μενέλαο, ο οποίος αρχίζει να ανησυχεί για τους συντρόφους του. Φοβάται μήπως δέχτηκαν επίθεση από ντόπιους. Ο Αγγελιαφόρος δεν απαντά και προαναγγέλλει τη διήγησή του ως θαύμα, λέγοντας ότι πήγαν χαμένοι οι κόποι του Μενέλαου. Ο Μενέλαος συνεχίζει τις ερωτήσεις (ποιες συμφορές, ποιος τόπος, ποιο είναι το μαντάτο). Ο Αγγελιαφόρος απαντά κατηγορηματικά: «Εχάθηκε η γυναίκα σου» και συνεχίζει περιγράφοντας τον τρόπο της φυγής. Η Ελένη χάθηκε στον αιθέρα προς τον ουρανό. Τα τελευταία της λόγια απευθύνονταν σε Έλληνες και Τρώες. Μάταια πολέμησαν στην Τροία. Τους ξεγέλασε η Ήρα. Ο Πάρης δεν πήρε την Ελένη αλλά το είδωλό της. Ο λόγος του ειδώλου έκλεισε με συμπάθεια προς την πραγματική Ελένη που φορτώθηκε τις ντροπιαστικές φήμες. Όταν ο Αγγελιαφόρος βλέπει μπροστά του την Ελένη η αντίδρασή του είναι δικαιολογημένη. Νομίζει ότι είχε φτερά και περιέπαιξε τους Έλληνες. Το είδωλο όμως έχει εξαφανιστεί και έχει αποκαλυφθεί η αλήθεια. Ο λόγος όμως του Αγγελιαφόρου δίνει τη λύση στο Μενέλαο. Μπροστά του έχει την πραγματική Ελένη και αφήνει τη χαρά να ξεχειλίσει.

ΣΤΙΧΟΙ:687-723:Η αναγνώριση
Mενέλαος – Eλένη (K. Aθανασόπουλος – Λ. Tασοπούλου, Aμφιθέατρο,1999, σκην. Σ. Eυαγγελάτος)
Mενέλαος – Eλένη (K. Aθανασόπουλος – Λ. Tασοπούλου, Aμφιθέατρο,1999, σκην. Σ. Eυαγγελάτος)
Ο Μενέλαος δεν έχει πια αμφιβολίες και δισταγμούς. Ο δρόμος για την αναγνώριση έχει ανοίξει. Τη χαρά του συμμερίζεται και η Ελένη. Και οι δυο τους αγκαλιάζονται ευτυχισμένοι. Τα μάτια της Ελένης γεμίζουν δάκρυα χαράς. Ο Μενέλαος ξαναθυμάται το παρελθόν, τότε που παντρεύτηκε την Ελένη. Μακάρι και τώρα η ευτυχία να κρατήσει. Ο Χορός συμμετέχει στη χαρά τους και η Ελένη χαρούμενη εκφράζει τα συναισθήματά της στο Χορό. Ο Μενέλαος θυμάται τις δολοπλοκίες των θεών. Τώρα όμως δεν τον νοιάζει γιατί έχει ξανά την Ελένη στην αγκαλιά του.

ΕΞΕΛΙΞΗ ΥΠΟΘΕΣΗΣ
Ολοκληρώνεται η αναγνώριση των δύο συζύγων. Ο Μενέλαος αναγνωρίζει την Ελένη και πείθεται ότι η πραγματική Ελένη βρίσκεται στην Αίγυπτο, ενώ το είδωλό της στην Τροία.

ΠΡΟΣΩΠΑ

ΜΕΝΕΛΑΟΣ: Μετά την αγγελική ρήση η αγωνία του γίνεται ανείπωτη χαρά, που τον στρέφει προς το ευτυχισμένο παρελθόν και τον κάνει να ελπίζει σ’ ένα ανάλογο μέλλον.
ΕΛΕΝΗ: Η χαρά της είναι παρόμοια. Αναγαλλιάζει και κλαίει από χαρά. Τα βάσανα του παρελθόντος παραμερίστηκαν μπροστά στη χαρά του παρόντος.
ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟΣ: Ο λόγος του ενώνει τους δύο συζύγους. Έχει τα βασικά χαρακτηριστικά του απλού και αφελούς ανθρώπου. Δέχεται με πολύ μεγάλη ευκολία το θαύμα της εξαφάνισης της Ελένης και πέφτει σε σύγχυση μόλις την αντικρίζει. Δε φαίνεται να τον βασανίζουν όσα περίεργα συμβαίνουν. Αναβάλλει τη διήγηση στην αρχή και μετά γίνεται λεπτομερειακός. Η κωμική εμφάνισή του προετοιμάζει την έκρηξη της χαράς στους επόμενους στίχους. Εκπροσωπεί το λαϊκό στοιχείο, τους απλούς – ανώνυμους Έλληνες που υπέφεραν τα δεινά του πολέμου. Έτσι δεν παραλείπει να αναφέρει τα λόγια της Ελένης, ένα πραγματικό αντιπολεμικό κήρυγμα σε μια ιδιαίτερη δύσκολη εποχή για την Αθήνα.
Θεατρικά ο ρόλος του είναι σημαντικός, αφού εκτός από τα γεγονότα που περιγράφει, αναδεικνύει με το ύφος και την ανάλογη δραματικότητα της φωνής του ταυτόχρονα και τα συναισθήματα των πρωταγωνιστών, αγγίζει το μέσο θεατή , αποκαθιστά την τιμή της Ελένης. 

Η ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΡΗΣΗ: Περιεκτική, λεπτομερειακή, φωτογραφική. Ο Αγγελιαφόρος δεν υπεισέρχεται σε προσωπικές εκτιμήσεις και αξιολογήσεις, αλλά αφήνει τους θεατές να δουν τα γεγονότα με τη φαντασία τους. Η είδηση υπερβαίνει την ανθρώπινη φύση. Το ύφος των λόγων του προβάλλουν φόβο και δέος. Όταν σε α΄πρόσωπο μεταφέρει αυτούσια τα λόγια της Ελένης, το ύφος γίνεται πομπώδες και μεγαλόπρεπο. Στο τέλος η ταραχή και η ένταση φεύγουν, αλλά μιλώντας για τη συμφορά του πολέμου αγριεύει, γίνεται περισσότερο απειλητικός, συμπάσχει με το Μενέλαο.
Mενέλαος – Eλένη (Λ. Bογιατζής – K. Kαραμπέτη, Θέατρο του Nότου,1996, σκην. Γ. Xουβαρδάς)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Πώς διαμορφώνεται η συναισθηματική κατάσταση του Αγγελιαφόρου στους στίχους 659-686;
2. Η παρουσία του Αγγελιαφόρου συντελεί στη δεύτερη αναγνώριση (της Ελένης από το Μενέλαο). Να σχολιάσετε τη διαπίστωση αυτή.
3. Στη σκηνή της αναγνώρισης η Ελένη εμφανίζεται πιο συναισθηματική και πιο εκδηλωτική από το Μενέλαο που παρουσιάζεται συγκρατημένος. Από πού φαίνεται αυτό;
4. Παρακολουθούμε την αναγνώριση ανάμεσα στο Μενέλαο και την Ελένη. Οι ήρωες περνούν από την άγνοια στη γνώση, οπότε αίρεται και η αντίθεση ανάμεσα στο φαίνεσθαι και το είναι. Οι ήρωες υπάρχουν πια με την πραγματική τους ταυτότητα (είναι = φαίνεσθαι).
Ας αναζητήσουμε τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η μετάβαση από την άγνοια στη γνώση.
Ποια συναισθήματα γεννά στους ήρωες;
Eσύ τι νιώθεις;

Η ΕΛΕΝΗ ΣΕ ΚΟΜΙΚ




Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2013

ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΛΕΝΗ

ΕΠΙΠΑΡΟΔΟΣ – ΣΤΙΧΟΙ: 576-587

Β ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ – ΣΤΙΧΟΙ: 588-1219

1η ΣΚΗΝΗ ΣΤΙΧΟΙ: 588-658

ΕΠΙΔΙΩΚΟΜΕΝΟΙ ΣΤΟΧΟΙ:

  • Η πορεία προς την αναγνώριση των δύο συζύγων
  • Τα γεγονότα προ αναγνώρισης (κλιμάκωση δράσης και συναισθημάτων)
  • Οι συναισθηματικές μεταπτώσεις και οι διακυμάνσεις συναισθημάτων της ηρωίδας, του Χορού, των θεατών
  • Η επιβράδυνση της 1ης σκηνής ως στοιχείο τεχνικής (καθυστέρηση αναγνώρισης, εξαιτίας της προσκόλλησης των ηρώων στο φαίνεσθαι)
  • Διερεύνηση και λειτουργία τραγικής ειρωνείας
  • Συσχέτιση αυτής της τεχνικής με τη βασική αντίθεση του δράματος είναι – φαίνεσθαι 

ΕΠΙΠΑΡΟΔΟΣ :Η επανεμφάνιση του Χορού, η δεύτερη κατά κάποιο τρόπο είσοδός του στην ορχήστρα.
Ο Χορός πληροφορεί τους θεατές για την προφητεία της μάντισσας Θεονόης. Ο Μενέλαος δεν πέθανε, περιπλανιέται σε ξένα ακρογιάλια αναζητώντας την πατρίδα. Οι θεατές γνωρίζουν ότι ο Μενέλαος είναι παρών και ακούει το τραγούδι του Χορού (τραγική ειρωνεία), το οποίο διακόπτει η Ελένη που ξαναμπαίνει στη σκηνή.
Χορός Eλένης (K.Θ.B.E., 1982, χορογραφία E. Πήττα)
Χορός Eλένης (K.Θ.B.E., 1982, χορογραφία E. Πήττα)

1η ΣΚΗΝΗ

ΣΤΙΧΟΙ:566-606: Μονόλογος Ελένης
Η ηρωίδα επιβεβαιώνει την πληροφορία του Χορού. Το μόνο που δεν έχει αποκαλύψει η μάντισσα είναι αν ο Μενέλαος θα σωθεί στην Αίγυπτο. Η Ελένη γεμάτη απορία διερωτάται πότε θα αντικρίσει τον άντρα της. Όταν βλέπει τον ξένο αιφνιδιάζεται, φοβούμενη μήπως κάποια πλεκτάνη ετοίμασε ο Θεοκλύμενος. Τρέχει στο μνήμα του Πρωτέα. Ενώ ο Μενέλαος την ακολουθεί, εκείνη νομίζει πως την καταδιώκει.
ΣΤΙΧΟΙ:607-658: Διάλογος Ελένης –Μενέλαου. Αμφιβολίες ήρωα.
Ο Μενέλαος την παρακαλά να σταματήσει. Στην άγνωστη γυναίκα αναγνωρίζει την Ελένη. Εκείνη παρεξηγεί τη στάση του και είναι πεπεισμένη πως τον έστειλε ο Θεοκλύμενος. Ο Μενέλαος προσπαθεί να εξηγήσει την έκπληξή της. Η Ελένη τον αναγνωρίζει. Ρωτούν ο ένας τον άλλο και ομολογούν. Η ίδια έχει πειστεί ότι μπροστά της βρίσκεται ο άντρας της. Ο Μενέλαος όμως νομίζει ότι βλέπει μπροστά του το φάντασμά της και επικαλείται την Εκάτη. Η Ελένη προσπαθεί να τον καθησυχάσει: η «άλλη» Ελένη που κρατά στη σπηλιά είναι το είδωλό της, που πήγε στην Τροία σύμφωνα με τη θέληση της Ήρας. Η πραγματική Ελένη είναι μπροστά του. Ο Μενέλαος δυσπιστεί και είναι έτοιμος να φύγει. Η Ελένη εκλιπαρεί. Βλέπει να πέφτει σε δυστυχία. Η επιστροφή στην Ελλάδα φαντάζει ανεκπλήρωτο όνειρο.
Eλένη – Mενέλαος (Ά. Συνοδινού – Θ. Kωτσόπουλος, Eθνικό Θέατρο, 1962, σκην. T. Mουζενίδης)



Eλένη – Mενέλαος (Ά. Συνοδινού – Θ. Kωτσόπουλος, Eθνικό Θέατρο, 1962, σκην. T. Mουζενίδης)

ΕΞΕΛΙΞΗ ΥΠΟΘΕΣΗΣ
Η 1η σκηνή του β επεισοδίου είναι σημαντική. Μετά τη μεμονωμένη παρουσίαση των δύο συζύγων επέρχεται η συνάντησή τους. Εδώ προωθείται η διαδικασία της αναγνώρισης, όμως δεν ολοκληρώνεται. Η Ελένη αναγνωρίζει το Μενέλαο που αρνείται να πιστέψει αυτό που βλέπει και βρίσκεται σε πλήρη σύγχυση.

ΤΡΑΓΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ
Η συνεχής μετάπτωση των προσώπων και ο συνεχής διχασμός ενέχουν τραγικότητα. Εξάλλου η τύχη που συνιστά μια υπέρτατη δύναμη, υπερβαίνει τα πρόσωπα και τα καθιστά άβουλα όργανά της.

ΔΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ
Έντονο, από την είσοδο του Χορού και στη συνέχεια από την εμφάνιση της Ελένης, την στιχομυθία των κύριων προσώπων, τη ρευστότητα της συμπεριφοράς τους και της ψυχολογίας τους.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Τι ρόλο παίζει η στιχομυθία στην ενότητα αυτή;
2. Τι εκφράζουν τα σημεία στίξης στους στίχους 602, 625, 629, 654;
3. Ο Μενέλαος δεν δέχεται ότι η γυναίκα που βλέπει μπροστά του είναι η Ελένη. Δικαιολογήστε τη στάση του.
4. Η Ελένη παρουσιάζεται πιστή και αφοσιωμένη σύζυγος. Από πού φαίνεται αυτό;

Παρασκευή 8 Νοεμβρίου 2013

ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΛΕΝΗ

Α ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ

3η ΣΚΗΝΗ – ΣΤΙΧΟΙ: 542-575


ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ

Η Γερόντισσα αποσύρεται στο εσωτερικό των ανακτόρων. Ο Μενέλαος μένει μόνος στη σκηνή. Γεμάτος έκπληξη μονολογεί. Μετά τις πληροφορίες της Γερόντισσας οι απορίες και τα ερωτηματικά τον κατακλύζουν.

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ

  • ΣΤΙΧΟΙ:542-558: Οι απορίες και τα ερωτηματικά του Μενέλαου.
Νιώθει έκπληξη, καθώς, εκτός από την Ελένη που έφερε από την Τροία και έκρυψε στη σπηλιά, ανακαλύπτει ότι στο παλάτι κατοικεί και μια «άλλη» Ελένη. Όπως και η δική του, είναι κόρη του Δία, γεννήθηκε στη Σπάρτη και συνδέεται με την Τροία. Τα ίδια στοιχεία προσωπικής ταυτότητας συμπίπτουν σε δύο πρόσωπα. Ο κόσμος της λογικής κλονίζεται. Ο Μενέλαος άλλη Ελένη είχε στο νου του και άλλη παρουσιάζεται στην Αίγυπτο. Αμήχανος διερωτάται με αφέλεια αν υπάρχουν δύο θεοί με το όνομα ‘Δίας’ , δύο πόλεις με το όνομα ‘Σπάρτη’ ή δύο πόλεις με το όνομα Τροία. Η βεβαιότητα του ήρωα έχει εξαφανιστεί. Ο ίδιος νιώθει πια άβουλο όργανο της Μοίρας.
Τρωικός πόλεμος
Η θεόμορφη Ελένη
Η ωραία Ελένη



  • ΣΤΙΧΟΙ:559-575: Η απόφαση να παραμείνει στην Αίγυπτο.
Την απορία και την έκπληξη του Μενέλαου διαδέχεται η απόφασή του να παραμείνει και να μην τραπεί σε φυγή παρά τις απειλές και τις προειδοποιήσεις της Γερόντισσας. Σκέφτεται δύο τρόπους αντίδρασης: Αν ο βασιλιάς είναι σκληρός να τρέξει και να κρυφτεί στο συντριμμένο καράβι. Αν είναι φιλεύσπλαχνος, να ζητήσει τη βοήθειά του. Οι θεατές δεν έχουν μπροστά τους το δοξασμένο ήρωα της Τροίας, αλλά ένα ταλαιπωρημένο άνθρωπο, που εναγώναι επιζητεί τη σωτηρία του.

ΠΡΟΣΩΠΑ

ΜΕΝΕΛΑΟΣ: Δεν είναι πια ο ομηρικός ήρωας. Τα ηρωικά στοιχεία του χαρακτήρα του έχουν ανατραπεί. Είναι ο ρακένδυτος ναυαγός και όχι ο λαμπρός βασιλιάς της Σπάρτης. Το θέαμα του έτοιμου Μενέλαου να κρυφτεί ή να εκλιπαρήσει το βασιλιά της Αιγύπτου, συντελεί στη γελοιοποίηση του ήρωα, ο οποίος είναι βυθισμένος στην απορία και στη σύγχυση. Η δειλία που επιδεικνύει δεν αρμόζει στο ήθος του πολεμιστή. Ο Μενέλαος είναι πια κωμικό και όχι ηρωικό πρόσωπο.
Mενέλαος, ο βασιλιάς της Σπάρτης
Ο Μενέλαος ναυαγός

ΤΡΑΓΙΚΟ – ΔΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ
Το θέαμα του αξιολύπητου βασιλιά έχει τραγικές διαστάσεις. Η μετάπτωση από την ευτυχία στη δυστυχία συνιστά τραγικό στοιχείο. Η τραγικότητα αυτή εντείνεται και από τη σύγχυση του ήρωα, ο οποίος αμφιταλαντεύεται και διχάζεται. Η απώλεια της προσωπικότητας, το ’παιχνίδι’ ανάμεσα στο ψέμα και την αλήθεια δεν είναι απαλλαγμένο από τραγικότητα.
Το γεγονός ότι ο Μενέλαος βρίσκεται μόνος του πάνω στη σκηνή παρουσιάζει έντονη εσωτερική δραματικότητα. Ο ήρωας ταλανίζεται από απορίες και ερωτηματικά, στο τέλος όμως καταλήγει σε μια απόφαση, κινητοποιώντας παράλληλα και το ενδιαφέρον των θεατών που αγωνιούν κι αυτοί για την τύχη του.
 Η δραματικότητα επιτείνεται και από την εμφάνιση του ήρωα, καθώς και από τα φωνητικά και κινησιακά μέσα της υποκριτικής.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ
Ο θεατρικός λόγος του Μενέλαου είναι αποκαλυπτικός του ήθους και της ψυχολογίας του. Στο πρώτο μέρος του μονολόγου κυριαρχούν οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις του ίδιου του ήρωα. Οι απαντήσεις είναι σύντομες, εκτός από την πρώτη που είναι μακροσκελής. Η τελική του απόφαση αποδίδεται με λόγο στέρεο, χωρίς ιδιαίτερα στολίδια. Κυριαρχούν τα ρήματα που είναι παραστατικά και υπάρχουν μόνο τέσσερα χαρακτηριστικά επίθετα.

ΕΞΕΛΙΞΗ ΥΠΟΘΕΣΗΣ
Η θεατρική οικονομία επιβάλλει τη μεμονωμένη παρουσία των δύο βασικών ηρώων και τη διαμόρφωση της ανάλογης ψυχολογίας. Η απόφαση του Μενέλαου να παραμείνει στην Αίγυπτο, άρα και πάνω στη σκηνή, οργανώνει κατά κάποιο τρόπο τη συνάντηση με την Ελένη.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.Ο Μενέλαος λέει πως ακούει «καινούριες πιο μεγάλες συμφορές» (στ. 542-543). Ποιες είναι αυτές;
2.Ποια στοιχεία από αυτά που έδωσε η Γερόντισσα στον Μενέλαο σχετικά με την Ελένη προκαλούν σύγχυση και με ποια επιχειρήματα αυτός καθησυχάζει τον εαυτό του;
3. Οι σκέψεις του Μενέλαου είναι απλοϊκές. Να δικαιολογήσετε τη διαπίστωση αυτή με στοιχεία του κειμένου.


4. Να σχολιάσετε τη φράση:  « η πιο μεγάλη δύναμη ‘ ναι η ανάγκη» (στ. 575).

Σάββατο 2 Νοεμβρίου 2013

ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΛΕΝΗ

Α ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ

2η ΣΚΗΝΗ – ΣΤΙΧΟΙ: 495-541


ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ

Στις φωνές του Μενέλαου ανταποκρίνεται η Γερόντισσα, η θυρωρός του ανακτόρου. Προβάλλει από τη μεσαία πύλη. Συνήθως είναι παχιά ή λιγνή με σιμή μύτη. Ο ρόλος της Γερόντισσας εξυπηρετεί την εξέλιξη της υπόθεσης του μύθου. Διαθέτει πείρα ζωής, είναι φιλική προς την Ελένη κι έτσι αποκρύπτει από το Θεοκλύμενο την άφιξη του Μενέλαου.


ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ

  • ΣΤΙΧΟΙ: 495-527: Αποπομπή Μενέλαου από τη Γερόντισσα.
Η Γερόντισσα ρωτάει το Μενέλαο ποιος είναι και προτού ακούσει την απάντηση κλείνει το λόγο της με απειλές: ‘στον τόπο που έφτασες σκοτώνουν τους Έλληνες’. Ο Μενέλαος την αντιμετωπίζει ήρεμα , όπως ταιριάζει στην ηλικία της. Αυτή όμως επιμένει να φύγει. Ακολουθεί στιχομυθία η ποία διεξάγεται με ένταση και αλληλοσπρωξίματα. Ο Μενέλαος παρά τις απειλές της επιμένει και κάποια στιγμή θυμάται τον ξακουστό στρατό του. Σιγά –σιγά αποκαλύπτει την ταυτότητά του. Η ανάμνηση της «παλιάς» ευτυχίας του συνοδεύεται με δάκρυα, στα οποία η Γερόντισσα υποχωρεί και παρέχει τις πρώτες πληροφορίες. Η χώρα στην οποία ναυάγησε είναι η Αίγυπτος. Βρίσκεται μπροστά στον τάφο του βασιλιά Πρωτέα. Τώρα βασιλιάς είναι ο γιός του Θεοκλύμενος, ο οποίος σκοτώνει τους Έλληνες που φτάνουν στην Αίγυπτο. Έκπληκτος ο Μενέλαος ρωτάει για την επικίνδυνη αυτή συνήθεια.


  • ΣΤΙΧΟΙ: 528-541: Αναφορά στην παρουσία της Ελένης.
Η Γερόντισσα είναι αποκαλυπτική. Η Ελένη είναι η αιτία της αγριότητας του Θεοκλύμενου. Η έκπληξη του Μενέλαου είναι άμεση. Οι ερωτήσεις διαδέχονται η μία την άλλη. Η Γερόντισσα επιβεβαιώνει: ‘η Ελένη , η κόρη του Τυνδάρεω από τη Σπάρτη, βρίσκεται στην Αίγυπτο’ Ο Μενέλαος ρωτάει από πού ήρθε και πότε. Εκείνη του απαντά από την Σπάρτη, από την αρχή του Τρωικού πολέμου. Η σύγχυση του Μενέλαου είναι μεγάλη. Αναρωτιέται αν έκλεψαν την Ελένη από τη σπηλιά και πότε. Το μοτίβο της πραγματικής Ελένης και του ειδώλου επανέρχεται. Ο λόγος τη Γερόντισσας κλείνει όπως άνοιξε με την προτροπή «φύγε». Επαναλαμβάνει ότι ο ξένος κινδυνεύει και θέλει να τον σώσει. Ο Μενέλαος μένει μόνος στη σκηνή, καθώς η Γερόντισσα αποσύρεται στο εσωτερικό των ανακτόρων.

ΠΡΟΣΩΠΑ

ΜΕΝΕΛΑΟΣ: Δε θυμίζει σε τίποτα τον ομηρικό ήρωα. Αποπέμπεται με απειλές και σπρωξιές. Θρηνεί, όταν συγκρίνει τον προηγούμενο θρίαμβό του με την τωρινή αθλιότητα. Όταν μαθαίνει για την παρουσία της Ελένης αρχικά νιώθει έκπληξη, αμηχανία και στη συνέχεια βρίσκεται σε σύγχυση.
ΤΡΑΓΙΚΟ – ΔΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ
Η σκηνή ενώ φαίνεται κωμική, στην ουσία είναι βαθύτατα τραγική. Η μετάπτωση από την ευτυχία στη δυστυχία, τα λογικά αδιέξοδα, η σύγχυση και η αμφιβολία του ήρωα ενέχουν τραγικότητα, τον διχάζουν και τον συντρίβουν, ιδιαίτερα στο σημείο εκείνο όπου πληροφορείται την ύπαρξη του «ειδώλου» της Ελένης στην Αίγυπτο.
Ο δραματικός διάλογος (στιχομυθία), αλλά και η δραματική ένταση που τον ακολουθεί (με αλληλοσπρωξίματα, επιφωνήσεις, ερωτήσεις), φορτίζουν ακόμη περισσότερο τη συγκεκριμένη σκηνή.

ΓΕΡΟΝΤΙΣΣΑ: Μια απλή ,υποταγμένη γυναίκα, που υπηρετεί πιστά τον αφέντη της. Εκτελεί τις αποφάσεις του χωρίς να τις αξιολογεί, γι’ αυτό και διώχνει το Μενέλαο από το παλάτι. Παράλληλα αποτελεί μοντέλο κατώτερου κοινωνικά και πνευματικά ανθρώπου, ο οποίος όταν αποκτήσει κάποια αρμοδιότητα, αισθάνεται ότι έχει και εξουσία απέναντι στους άλλους. Γίνεται σκληρή, αν και φοβάται περισσότερο μήπως δεν κάνει σωστά τη δουλειά της και αυτό έχει συνέπειες για την ίδια. Παρ’ όλα αυτά έχει ευαισθησίες και αδυναμίες, γι’ αυτό αποκαλύπτει στο Μενέλαο τους κινδύνους που διατρέχει.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΓΕΡΟΝΤΙΣΣΑΣ: Ο Ευριπίδης επιλέγει ως θυρωρό των ανακτόρων μια γυναίκα γερασμένη και αδύναμη και όχι κάποιο φρουρό στρατιώτη (εξυπηρέτηση θεατρικής οικονομίας). Αν ήταν άντρας ίσως  η σκηνή εξελισσόταν διαφορετικά, πιθανόν κατέληγε σε βίαιη σύγκρουση, με απρόβλεπτες συνέπειες για την εξέλιξη του μύθου. Επίσης ο Μενέλαος δε θα έπαιρνε τις απαραίτητες πληροφορίες και δε θα γινόταν η αποκάλυψη ότι στην Αίγυπτο βρίσκεται η Ελένη. Τέλος δε θα αποκαλυπτόταν το ήθος του Μενέλαου, του ( δείχνει σεβασμό προς τη Γερόντισσα, αν κι εκείνη τον εξευτελίζει), αλλά και
η ανώτερότητα των Ελλήνων έναντι των απολίτιστων βαρβάρων που δε σέβονται τον ιερό θεσμό της φιλοξενίας.


ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΘΕΑΤΩΝ

Έκπληξη από τις αντιδράσεις της Γερόντισσας και του Μενέλαου (βαναυσότητα – συμπάθεια Γερόντισσας / κωμική η συμπεριφορά του Μενέλαου). Πικρία για τον ξεπεσμό του ομηρικού ήρωα. Από την άλλη όταν οι πληροφορίες που είναι ήδη γνωστές στους θεατές αφήνουν εμβρόντητο το Μενέλαο (τραγική ειρωνεία) , οι θεατές κατανοούν το τραγικό αδιέξοδο και τη σύγχυσή του. Λυπούνται τον ήρωα που σύρεται από τη μία συμφορά στην άλλη και υποφέρει χωρίς να φταίει. Με τα τελευταία μάλιστα λόγια της Γερόντισσας, ο φόβος για την τύχη του ήρωα διακατέχει τις ψυχές των θεατών

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Πώς εξελίσσεται η συναισθηματική κατάσταση του Μενέλαου στη σκηνή με τη Γερόντισσα;
2. Ποιοι παράγοντες ρυθμίζουν τη συμπεριφορά της Γερόντισσας απέναντι στο Μενέλαο;
3. Ποιο στίχο θεωρείτε σημαντικό από δραματική άποψη και γιατί;
4.Γιατί Ο Ευριπίδης προτίμησε γυναίκα αντί για άνδρα; Τι προσφέρει αυτό στο έργο;
5. Τελικά ο Μενέλαος αποτελεί τραγικό ή κωμικό πρόσωπο; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.
6. Να σχολιάσετε το στίχο 507: «Τους ναυαγούς κανείς δεν τους πειράζει».

ΜΕΝΕΛΑΟΣ - ΓΕΡΟΝΤΙΣΣΑ ΣΕ ΚΟΜΙΚ