ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΛΕΝΗ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 1^Η ΣΚΗΝΗ

ΣΤΟΧΟΙ

Επιδιώκεται οι μαθητές:

·        Να κατανοήσουν τη μορφή και τη λειτουργία της 1^ης σκηνής του προλόγου

·        Να γνωρίσουν την κεντρική ηρωίδα του έργου και να συνειδητοποιήσουν την τραγική θέση στην οποία βρίσκεται.

·        Να ανακαλύψουν την αντίθεση ανάμεσα στο ¨είναι και το φαίνεσθαι¨.

·        Να ανακαλύψουν τις ιδέες και τις αντιλήψεις του Ευριπίδη.

ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ: Πρόσοψη αιγυπτιακών ανακτόρων, μπροστά από την οποία απαγγέλλει το μονόλογο η Ελένη, με εμφάνιση εντυπωσιακή.

ΘΕΜΑ: Ο μονόλογος της Ελένης

Στίχοι: 1-18: Η χώρα και οι άρχοντες

Η Ελένη αρχίζει το μονόλογο με αναφορά στη χώρα της Αιγύπτου (ο φυσικός χώρος που θα εξελιχθεί ο μύθος). Βασικό στοιχείο ο Νείλος. Επίσης γίνεται αναφορά στη γενιά που κυβερνάει τη χώρα, με πρώτο τον Πρωτέα, το νεκρό γενάρχη και τα παιδιά του, Θεονόη και Θεοκλύμενο (πρόσωπα που συνδέονται με την εξέλιξη της υπόθεσης).

 Στίχοι: 19 -58: Αυτοπαρουσίαση Ελένης. Τρωϊκός πόλεμος.

Παρελθόν: καταγωγή από τη Σπάρτη, τρόπος γέννησής της από τη μητέρα της Λήδα. Η αφήγηση της ηρωίδας συνεχίζεται με το επεισόδιο της «κρίσης των καλλίστων» στο οποίο παίρνουν μέρος θεοί , ημίθεοι, άνθρωποι και έχει μεγάλη σπουδαιότητα γιατί αποτελεί μακρινή αφετηρία του  Τρωϊκού πολέμου, που τόσα βάσανα προκάλεσε σε Έλληνες και Τρώες. Η οργή της Ήρας δεν επέτρεψε το γάμο Ελένης – Πάρη. Η αρπαγή της Ελένης μέσα σε νεφέλη και η μεταφορά της στην Αίγυπτο από τον Ερμή, παρουσιάζουν μια άλλη εκδοχή του μύθου, πάνω στην οποία στηρίζεται η εξέλιξη της υπόθεσης.

Στίχοι:59-82: Η Ελένη στην Αίγυπτο

Παρόν: Η Ελένη απομονωμένη στην Αίγυπτο, περιμένει την επιστροφή του Μενέλαου. Σύμφωνα με προφητεία του Ερμή, η ίδια με το σύζυγό της θα επιστρέψει στη Σπάρτη, θα αποδειχτεί η «πλεκτάνη» των θεών και θα ζήσουν ευτυχισμένοι. Όμως ο Θεοκλύμενος θέλει να την παντρευτεί. Ο γυρισμός στην πατρίδα κινδυνεύει να μην πραγματοποιηθεί, γι΄αυτό και η ηρωίδα προσπέφτει ικέτισσα στο μνήμα του Πρωτέα.

 ΣΧΟΛΙΑ

·        Δραματικό στοιχείο: Από το μονόλογο της Ελένης απουσιάζει η δράση. Ωστόσο στοιχεία όπως η ψυχική ένταση, η συναισθηματική ρευστότητα, η αγωνία για το μέλλον, οι προβληματισμοί και οι ελπίδες της Ελένης, αποτελούν ένα είδος εσωτερικής δράσης.

·        Τραγικό στοιχείο: Η Ελένη είναι πρόσωπο τραγικό, γιατί χρησιμοποιήθηκε από τους θεούς ως όργανό τους και χωρίς η ίδια να φταίει κατηγορήθηκε άδικα και υπέφερε πολύ.

·        Η «διπλή» Ελένη: Η πραγματική βρίσκεται στην Αίγυπτο, η πλασματική στην Τροία. Η διάσταση μεταξύπραγματικού - φανταστικού, το παιχνίδι ανάμεσα στο ¨είναι και το φαίνεσθαι¨, αποκαλύπτει τις δύο¨ μορφές¨ του ίδιου προσώπου.

·        Σκεπτικισμός του Ευριπίδη: προτιμά τις ορθολογικές ερμηνείες των φαινομένων (στοιχεία διάνοιας)

-         για τις πλημμύρες του Νείλου (=φυσική, λογική εξήγηση)

-         η λέξη «φήμη» (στ. 20) εκφράζει αμφισβήτηση

       Αμφισβήτηση των θεών

- αιτία του πολέμου όχι η Ελένη αλλά τα πάθη των        θεών (οργή της Ήρας)

       Þ Ευριπίδης: ονομάζεται από σκηνής φιλόσοφος. Είναι ρεαλιστής, αμφισβητίας, επηρεάζεται από τις ιδέες των Σοφιστών.

 

·        Στοιχεία ήθους: Το ήθος της ηρωίδας (η γνώμη των Ελλήνων για την Ελένη που ακολουθεί την εικόνα της Ελένης της παράδοσης διαφέρει από το ήθος της Ελένης σύμφωνα με τον Ευριπίδη).

η Ελένη του Ευριπίδη

- συζυγική πίστη

- ηθικός κώδικας τιμής

- ομοιότητα Ελένης - Πηνελόπης (πιστή σύζυγος/ μνηστήρες την πιέζουν/ καθυστερεί το γάμο)

       η Ελένη της παράδοσης (και η γνώμη των Ελλήνων για την Ελένη)

       - άπιστη σύζυγος

       - αιτία του πολέμου και του θανάτου πολλών ανδρών

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Να εντοπίσετε σημεία του κειμένου, στα οποία γίνεται σαφής η αντίθεση ανάμεσα στο ¨είναι και το φαίνεσθαι¨.

2. Ποια είναι η συναισθηματική κατάσταση της Ελένης και ποια στοιχεία του χαρακτήρα της αποκαλύπτονται μέσα από το μονόλογο;

3. Υποθέστε ότι παρακολουθείτε την παράσταση ως θεατής. Ποια συναισθήματα σας προκαλεί ο μονόλογος της Ελένης;

4. Ποιες αντιλήψεις του Ευριπίδη διαφαίνονται μέσα από την 1^η σκηνή του προλόγου; Πιστεύετε ότι ο ποιητής είναι επηρεασμένος από τις ιδέες των Σοφιστών; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.