Κρητική λογοτεχνία 

Εισαγωγικά σχόλια

·         Κρήτη 1204 – 1669 Βενετοκρατία

·         Ακριτική ποίηση και ριζίτικα

·         Επίδραση της Δύσης, Ιταλία, Βενετία

·         Κρητικοί σπουδάζουν στο εξωτερικό μεταφέρουν το πνεύμα της Αναγέννησης

Βασικά γνωρίσματα

·         Γλώσσα απλή, λαϊκή

·         Ηρωισμός

·         Χρέος στην πατρίδα, θρησκεία, οικογένεια

·         Αγάπη για ελευθερία

·         Ο ιδανικός έρωτας και η γυναίκα

·         Ιπποτικό πνεύμα

·         Νεοελληνική συνείδηση

Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΟΡΤΑΤΣΗΣ

 Ο ποιητής Γεώργιος (Τζώρτζης) Χορτάτσης (“Τζώρτζη να πεις πως λέσινε, Χορτάτση τη γενιά μου”) γεννήθηκε στο Ρέθυμνο στα μέσα του 16ου αιώνα και πέθανε μετά το 1605. Ο Μαρίνος Τζάνες Μπουνιάλης στη “Φιλονικία του Χάνδακος και Ρεθέμνου” (1681) συγκαταλέγει και τον Γεώργιο Χορτάτση μεταξύ των εκλεκτών συμπατριωτών του που λάμπρυναν το Ρέθυμνο στα χρόνια της ελευθερίας και απαριθμεί τρία έμμετρα έργα του, όσα γνωρίζουμε και εμείς σήμερα: την ποιμενική κωμωδία “Πανώρια” (ή “Γύπαρης”), την κωμωδία “Κατσάραπος” (ή “Κατσούρμπος”) και την τραγωδία “Ερωφίλη”.

Ένα παιδί μου παλαιόν οπού ’θελα γεννήσει,

κ’ εκείνο με πολλήν τιμήν ήθελε με στολίσει,

Γεώργιον Χορτάκιον έκραζαν τ’ όνομά του

κ’ οι στίχοι του φημίζουνται και τα ποιήματά του,

κ’ έκαμε την Πανώριαν του με ζαχαρένια χείλη

μαζί με τον Κατσάραπον, την άξιαν Ερωφίλη

Η τραγωδία του Γεωργίου Χορτάτση «Ερωφίλη» αναγνωρίζεται, μαζί με τον «Ερωτόκριτο» του Βιτσέντζου Κορνάρου, σαν ένα απ' τα σημαντικότερα έργα του Κρητικού Θεάτρου. Ο Χορτάτσης έγραψε την “Ερωφίλη” λίγο μετά το 1595, γιατί στον Πρόλογο, δια στόματος του Χάρου, υπαινίσσεται τη φοβερή επιδημία πανούκλας που έπληξε την Κρήτη στα χρόνια 1592-1595.

ΕΡΩΦΙΛΗ Γ. ΧΟΡΤΑΤΣΗΣ

 (1600)

Η δράση τοποθετείται στη Μέμφιδα της Αιγύπτου, στο παλάτι του βασιλιά Φιλόγονου, που αναρριχήθηκε στο θρόνο δολοφονώντας τον αδελφό του και το φάντασμά του ζητά γδικιωμό. Η Ερωφίλη, κόρη του βασιλιά Φιλόγονου, είναι ερωτευμένη με τον Πανάρετο, νεαρό ευγενικής καταγωγής που έχουν μεγαλώσει μαζί. Οι δυο νέοι κρατούν τον έρωτά τους μυστικό. Ο βασιλιάς, θέλοντας να διασφαλίσει συμμαχία με κάποιον από τους εχθρούς του, αποφασίζει να τον παντρέψει με την κόρη του. Για τούτο, στέλνει, ως έμπιστό του, τον Πανάρετο με σκοπό να μεσολαβήσει στην Ερωφίλη για το γάμο. Η αγάπη των δύο νέων δεν μπορεί να μείνει πλέον κρυφή! Έξαλλος ο Φιλόγονος, όταν το ανακαλύπτει, σκοτώνει τον Πανάρετο οδηγώντας την Ερωφίλη στην αυτοκτονία. Τα αποτρόπαια εγκλήματά του όμως, δεν μένουν ατιμώρητα. Βρίσκει φριχτό θάνατο από τις κορασίδες του χορού κι έτσι αποδίδεται δικαιοσύνη.

ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ 
 Η ομορφιά (κάλλος και ψυχική αρετή) Η ερωτική αφοσίωση των δύο αγαπημένων που επισφραγίζεται με όρκο. 
ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 
® Στην Ερωφίλη συνδυάζεται το ερωτικό με το δραματικό συναίσθημα .Ποιά στοιχεία του δράματος επιβεβαιώνουν αυτή την άποψη; 
® Ποιες λέξεις του δράματος αποτελούν τον ερωτικό κώδικα της εποχής; 
® Ποιες δυνάμεις επικαλείται η Ερωφίλη ως εγγυητές της πιστότητας των λόγων της; Τι δηλώνουν αυτές οι επικλήσεις από την πλευρά της ηρωίδας; 
® Ποια είναι τα δύο διαφορετικά συναισθήματα που βιώνει ο Πανάρετος στη δεύτερη ενότητα(στιχ. 151- 158); 
® Ποια η σημασία του όρκου της Ερωφίλης στην τρίτη ενότητα(στιχ.159- 168) ; 
ΔΟΜΗ 
 Το απόσπασμα στηρίζεται στους εξής αντιθετικούς άξονες: έρωτας – θάνατος, ευτυχία- δυστυχία, χαρά- θλίψη, αμφιβολία- βεβαιότητα. Οι ενότητες είναι πέντε , όσες δηλαδή και οι φορές που η Ερωφίλη και ο Πανάρετος παίρνουν το λόγο στο απόσπασμα του δράματος 
ΓΛΩΣΣΑ 
Είναι η δημοτική με χρήση της κρητικής διαλέκτου και χαρακτηριστικό δείγμα της τις καταλήξεις του γ΄ πληθυντικού προσώπου π.χ σβήνουσι, μπορούσι κ.α.Προσοχή στον 15σύλλαβο στίχο με τη ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία. 
ΥΦΟΣ 
Το ύφος είναι κυρίως δραματικό ,όπως είναι φυσικό λόγω του περιεχόμενου του δράματος. Παράλληλα είναι και θεατρικό κάτι που υποδηλώνουν οι διάλογοι, ο όρκος της Ερωφίλης αλλά και οι επικλήσεις της προς τη φύση . Τέλος, στα σημεία που εκφράζονται τα συναισθήματα των δύο νέων είναι μεικτό , δηλαδή λυρικό(συναισθήματα) και δραματικό (αγωνία για την τύχη του έρωτά τους) 
ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ : Αντιθέσεις Μα γή όμορφη ΄μια γή άσκημη(149) · Μεταφορές ..σβήνουσι τη πρικιά μου(152) · Προσωποποιήσεις Έρωτα…..(163) Τον ουρανό…..ν΄αρματωθούν (168) @ Η πίστη και αφοσίωση μεταξύ των δύο νέων . @ Η δύναμη της αγάπης τους που δε λογαριάζει το θάνατο. ΒΙΩΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Η επαφή μας με τα αγνά αισθήματα που βιώνουν οι δύο νέοι και η σύγκριση με τα σημερινά δεδομένα των διαφυλικών σχέσεων. Η βίωση της αγνής και της ανιδιοτελούς αγάπης. Οι σχέσεις δοκιμάζονται καθώς διέρχονται από πολλές δυσκολίες. 
 Ασκήσεις : Ποια χαρακτηριστικά της κρητικής λογοτεχνίας εντοπίζετε ανάμεσα στην Ερωφίλη και στο απόσπασμα από τον Ερωτόκριτο ;

ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΕΡΩΦΙΛΗΣ- ΠΑΝΑΡΕΤΟΥ

erofili synopsis - Μια παράσταση βασισμένη στο αριστούργημα του Γ. Χορτάτση
Μία παραγωγή της Εταιρείας Θεάτρου Χώρος σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου http://bit.ly/WMIw9P
από την Κυριακή 17 Φεβρουαρίου έως και την Κυριακή 17 Μαρτίου 2013

ΡΩΜΑΙΟΣ ΚΑΙ ΙΟΥΛΙΕΤΑ ΣΑΙΞΠΗΡ